شناخت زنادقه و نقش آنان در جعل حدیث

چکیده: حدیث به عنوان دومین سند دین شناسی همواره مورد عنایت و پاسداری جدّی مسلمانان بوده ولی در عین حال از دستبرد جاعلان و دشمنان اسلام، مصون نمانده است. از جمله مهمترین آفات در حوزه ی حدیث، جعل و تحریف می باشد. حدیث شناسان در این رابطه مباحث مفصلی ارائه داده و به معرفی افراد و گروه های جاعل و انگیزه های آنان در جعل پرداخته و در این بین «زنادقه» را به عنوان گروهی مخرّب معرفی نموده اند؛ امّا مراجعه به متون اسلامی نشان می دهد که اولاً معنای دقیقی از «زندقه» ارائه نگردیده است و افراد و گروه هایی با مشخصه های گوناگون به زندقه متهم شده اند؛ به گونه ای که می توان زنادقه را در انواع زنادقه خاص شامل پیروان ادیان ایرانی و زنادقه ی عام شامل زنادقه دینی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ... دسته بندی نمود. ثانیاً «زنادقه» در اصطلاح حدیث شناسان بر تمامی افراد منتسب به زندقه اطلاق نشده بلکه مرادشان از زنادقه مخالفان اسلام بوده است که مرموزانه جهت تشویش و تشکیک در عقاید مسلمانان به جعل و دسیسه در احادیث متوسل شده اند. از این رهگذر نیز ارائه دسته بندی دیگری از زنادقه، به زنادقه جاعل و خرابکار در حوزه ی دین و زنادقه غیر جاعل ممکن خواهد شد. در این پژوهش بعد از بررسی واژه ی «زنادقه» و سیر تاریخی مفهوم «زندقه»، تعریفی از این پدیده ارائه و علل اتهام افراد و گروه های مختلف به زندقه تحلیل شده است. آنگاه به مناظرات زنادقه با ائمه: و سایر علما و شبهات و آرای زندیقان پرداخته شده و در پایان، برخی احادیث جعلی منتسب به این افراد در زمینه های مختلف و اهداف آنان از تخریب، مورد بحث قرار گرفته است. کلید واژه ها: حدیث، جعل حدیث، زندیق، زنادقه و زندقه.